Kuip verdient geen ondoordachte sloop
datum: 09 - 01 - 13
Sinds enkele maanden woedt een felle discussie over de Rotterdamse Kuip. De directies van de voetbalclub en stadion Feyenoord zien geen toekomst voor de huidige Kuip en willen op het naastgelegen trainingscomplex Varkenoord een nieuw stadion bouwen. Een multifunctioneel stadion voor 63 duizend toeschouwers met een uitschuifbaar dak, meer comfort en extra skyboxen. De tegenstanders van nieuwbouw hebben daarop een alternatief plan gepresenteerd dat uitgaat van een grondige verbouwing van de Kuip en uitbreiding met een derde ring en extra voorzieningen.
De planvorming voor het nieuwe stadion laat zien dat we in Nederland nog steeds te gemakkelijk uitgaan van nieuwbouw en onvoldoende stil staan bij de waarde en hergebruiksmogelijkheden van bestaande gebouwen. Ondanks de zich aandienende krimp en de grote leegstand van kantoor- en bedrijfspanden is - als een bedrijf wil verplaatsen of uitbreiden - de eerste reflex nog vaak nieuwbouw. De mentale omslag naar hergebruik wordt moeilijk gemaakt.
Hiervoor zijn meerdere redenen. Nieuwbouw is vaak makkelijker, sneller te realiseren en lijkt goedkoper te zijn. Daarnaast kan de gebruiker zich met iets nieuws onderscheiden en kan een optimaal op de gebruiker en exploitatie afgestemd ontwerp worden gerealiseerd. Niet in de laatste plaats staan ontwikkelaars en bouwers nog steeds in de rij om aan de nieuwbouwwens te voldoen.
Gemeenten kunnen vanwege hun concurrentiepositie niet altijd tegenspel bieden. In het VPRO-programma De slag om Nederland zijn deze mechanismen voor de kantorenmarkt, met de nieuwe hoofdkantoren van KPMG en Capgemini als voorbeelden, treffend blootgelegd.
Ook de nieuwbouwwens van Feyenoord is begrijpelijk. Het betaald voetbal stelt vandaag de dag andere eisen dan waar in het oorspronkelijk ontwerp van de Kuip rekening mee is gehouden. Een groot deel van de inkomsten van profclubs komt nu uit evenementenverhuur en de exploitatie van business-seats en skyboxen. Het bouwconsortium VolkerWessels speelt hier met zijn voorstel voor een nieuw stadion op Varkenoord slim op in. Aan het door het consortium geschetste perspectief van multifunctioneel gebruik en extra inkomsten hangt echter een prijskaartje van 300 miljoen euro.
Niet duidelijk is wie deze investering voor zijn rekening gaat nemen. Bovenal is onduidelijk wat er met de bestaande Kuip, een gemeentemonument, moet gebeuren. In een stad met twee kleinere stadions en met Ahoy is geen ruimte voor twee grote stadions. Herbestemming zoals eind jaren negentig bij het Olympisch stadion in Amsterdam is kostbaar. Het zal in de huidige, totaal gewijzigde, markt moeilijk zijn om nieuwe gebruikers te vinden en een haalbare businesscase te ontwikkelen. Zonder goede oplossing voor de Kuip wordt met nieuwbouw een probleem gecreëerd dat op de gemeenschap wordt afgewenteld. De overheid mag het dan oplossen. Voor een leeg gebouw zonder nieuwe bestemming, ook als het een monument is, is er uiteindelijk maar één optie, en dat is sloop.
Een initiatiefgroep van architecten en liefhebbers van het stadion, Red de Kuip, heeft als reactie op de nieuwbouwdrift een alternatief plan “De Kuip 3.0” gemaakt. Basis van dit plan vormen de bestaande kwaliteiten van de Kuip: de bijzondere constructie, vorm, akoestiek en sfeer. Door een derde ring toe te voegen en de bestaande dakconstructie op te tillen kan volgens Red de Kuip de historische context behouden blijven, de capaciteit van het stadion worden vergroot en ook het aantal skyboxen worden uitgebreid. De Kuip, een monument van het nieuwe bouwen uit 1937, zou na de eerste renovatie van 1994 zo een nieuwe toekomst kunnen krijgen en tenminste weer vijftig jaar vooruit kunnen.
Hoewel het alternatieve plan nog verder moet worden uitgewerkt (hetgeen ook voor het nieuwbouwplan geldt), claimt Red de Kuip de uitbreiding en renovatie van het stadion voor 117 miljoen euro te kunnen realiseren. Via een eigen website worden de supporters, verknocht aan hun Kuip, gemobiliseerd. Inmiddels zijn al ruim zestienduizend steunbetuigingen verzameld.
De stadion- en Feyenoorddirectie en de initiatiefgroep staan met hun plannen voorlopig lijnrecht tegenover elkaar in wat een strijd lijkt te zijn tussen commercie en romantiek. Voor ons is niet te beoordelen of het alternatieve plan daadwerkelijk kans van slagen heeft en daarmee een serieus alternatief is voor nieuwbouw. Wat wij wel zien, is dat de mogelijkheden voor hergebruik of herbestemming van de Kuip onvoldoende zijn onderzocht. Wij pleiten voor een brede afweging waarbij de verschillende opties naast elkaar in beeld worden gebracht en door een onafhankelijke partij op financiële haalbaarheid worden beoordeeld. Omdat naar verwachting in beide plannen de gemeente Rotterdam in de financiering of garantstelling een rol zal spelen, mag de gemeente dit onderzoek niet alleen overlaten aan de stadion- en Feyenoorddirectie.
Ook al is de Kuip nog geen rijksmonument, het maakt in het collectieve bewustzijn wel deel uit van het nationaal erfgoed. Sloop zou door velen worden betreurd. Een Kuip 3.0 of een transformatie van de Kuip zou een krachtige impuls zijn voor het duurzaam hergebruik van gebouwen en een rem zetten op gemakzuchtige nieuwbouw met leegstand als gevolg. De Kuip is in de crisisjaren dertig van de vorige eeuw tot stand gekomen. Wij zijn benieuwd naar wat er nu mogelijk is.
Bron en/of auteur: Herbestemming (door Aart Jonker en Duco Stadig)
